«نصف جهان» و غفلت از احیای بافت‌های تاریخی/ «برج‌»های سربه فلک کشیده جای میراث کهن اصفهان را می گیرد؟!

خبرآنلاین اصفهان-فاطمه کازرونی: نگاهی به آثار تاریخی مغفول مانده اصفهان نشان می‌دهد، هرچقدر شهرهای شیراز و یزد که به همراه اصفهان به مثلث گردشگری ایران معروف هستند، بناها و بافت تاریخی خود را ارج نهاده و در حفظ و یا احیای آن کوشیده اند، این روند در اصفهان کند و یا ناموفق بوده است.

در حقیقت شیراز به بناهای تاریخی خود و یزد به حفاظت از بافت تاریخی خود درست در جوار مسجد جامع این شهر مشهور است و این در حالی است که مشابه همین بافت در اصفهان در منطقه میدان عتیق و عبدالرزاق و هم جوار با مسجد جامع وجود دارد اما به دلیل عدم توجه بیشتر به یک بافت فرسوده شبیه است تا بافت قدیمی.

بافت قدیمی این منطقه با کوچه های پیچ در پیچ بسیار زیبا است به نوعی که با گام نهادن در این پس کوچه ها، حسی زیبا انگار از گذشته انسان را به خود فرا می خواند، ذهن انسان از درب ورودی خانه ها رد می شود و آن خانه های بزرگ کوچه باغی را انگار از درون می نگرد، خانه هایی که دنیای درون آنها زیبایی‌های بسیار برای گفتن دارد، از گچ بری‌ها و آینه کاری اتاق‌ها، ارسی‌ها و شیشه‌های رنگی تا باغچه‌های بزرگی که با درختان چنار و سروهای سربه فلک کشیده و حوض های بزگ استخرمانند شبیه یک قصر رویایی است.

در این ارتباط یک کارشناس باستان شناسی و تاریخ در گفت و گو با خبرآنلاین می گوید: تفاوتی که بافت سنتی اصفهان با دیگر شهرهای کشور دارد زیاد است، از یک سو خانه‌های وسیع آن که خانوارها به شکل دسته جمعی در آن زندگی می کردند و هر شب میزبان فامیل بودند سنتهای قدیمی و خونگرمی نصف جهان را به تصویر می کشد و از سوی دیگر هنرپروی و هنرمندی نصف جهانی‌ها نیز در قالب همین تزئینات خانگی رخ می نمایاند که این تزئینات در بافت تاریخی دیگر شهرها کمتر دیده می شود.

به اذعان کارشناسان هم اکنون نیز شهر تاریخی و گردشگرپذیر مانند اصفهان در کشور نداریم که به میراث خود بی توجه بوده و درست در جوار بافتها و بناهای تاریخی خود ساختمان های سربه فلک کشیده ای بسازد که حساسیت و حتی تهدید یونسکو را در پی داشته باشد

فاطمه صنیعی افزود: خواهرهای گردشگری اصفهان به درستی بافتهای تاریخی خود را حتی با خانه های ساده و کوچه های خشتی و کاهگلی حفظ کرده‌اند اما اصفهان به دلیل دارا بودن جاذبه های گردشگری بسیار زیاد از بناهای تاریخی و بافت سنتی خود غافل بوده است.

مهم‌ترین تفاوت نصف جهان با دیگر شهرهای تاریخی

وی با ابراز تاسف از عدم توجه درست به این بخش از گردشگری اصفهان ادامه داد: شاید مهم‌ترین تفاوت بافت تاریخی اصفهان با دیگر شهرها عدم احیا و حفاظت آن است که اگر به آن توجه نشود، با توجه به رویکرد مسئولان شهری به مدرنیته تا چندی دیگر، چیزی از آن باقی نخواهد ماند.

صنیعی ادامه داد: باید مراقب باشیم که نرسد روزی که برج‌های سربه فلک کشیده جای میراث کهن و تاریخی این شهر را بگیرد؛ همان گونه که به اذعان کارشناسان هم اکنون نیز شهر تاریخی و گردشگرپذیرمانند اصفهان در کشور نداریم که به میراث خود بی توجه بوده و درست در جوار بافتها و بناهای تاریخی خود ساختمان های سربه فلک کشیده ای بسازد که حساسیت و حتی تهدید یونسکو را در پی داشته باشد.

توجیه های عجیب مسئولان شهر برای عدم توجه به بناهای تاریخی

این کارشناس تاریخ تاکید کرد: توجیه مسئولان برای این نوع اقدامات به واقع عجیب است، یک جا مدعی می شوند که مدرنیته از حفظ میراث شهری مهم تری است، در جای دیگر دستگاه حفاری مترو خود به خود به سمت سی و سه پل حرکت کرده است و یک جا نیز مدعی می شوند که به دلیل جاذبه های گردشگری زیاد و بودجه اندک امکان رسیدگی به بناهای تاریخی وجود ندارد اما نگاهی به دیگر شهرهای کشور نشان می دهد که همه اینها بهانه و کم کاری بیش نیست.

وی ادامه داد: همین الان نگاهی به پایه های کشف شده کاخ تاریخی جهان نما واقع در میدان دروازه دولت بیاندازید، پس از کشف این بخش در زمان مرحوم فریدون الله یاری تصمیم برآن شد که این کاخ تاریخی بازسازی شود، در واقع بسیاری از کشورهای دنیا از «هیچ» تاریخ می آفرینند اما اکنون به جای بازسازی برج جهان نما در این منطقه خرابه ای محصور شده در شیشه را شاهد هستیم که به بازسازی باقیمانده های آن در طول سالهای اخیر نیز توجه نشده و علف های هرز فضای آن را در برگرفته است چه برسد به اینکه آن که کسی به فکر احیای آن باشد.

در حقیقت برخلاف دیگر شهرهای کشور از جمله شیراز، تهران و یزد که تا ده ها و گاه صدها کیلومتر فضای پیرامونی بناهای تاریخی هیچ چیز به جز افق آسمان به چشم نمی‌خورد و درست برخلاف اصول معماری دنیا برج های سربه فلک کشیده به شکل غیرقانونی خط افق زاینده رود و بناهای تاریخی اصفهان را پوشانده است

صنیعی بیان کرد: در حقیقت با فوت مدیرکل فقید میراث فرهنگی اصفهان این موضوع مغفول ماند پس از آن نیز هیچ اقدام تاثیرگذاری از سوی مدیران فعلی شاهد نبوده ایم و برخی حتی پاسخگویی به رسانه ها را نیز به روابط عمومی محول کرده اند و اینجاست که ریشه بسیاری از مشکلات این استان مشخص می شود.

وی تاکید کرد: نکته مهم دیگر اینکه برخلاف دیگر شهرهای کشور از جمله شیراز، تهران و یزد که تا ده ها و گاه صدها کیلومتر فضای پیرامونی بناهای تاریخی هیچ چیز به جز افق آسمان به چشم نمی‌خورد و درست برخلاف اصول معماری دنیا برج های سربه فلک کشیده به شکل غیرقانونی خط افق زاینده رود و بناهای تاریخی اصفهان را پوشانده است!

اصفهان دیگر جذابیتی برای گردشگران ندارد؟

چند سال پیش زمانی که با چند گردشگر خارجی صحبت می کردم یکی از آنها بیان داشت که دیدار از شیراز برای وی بسیار جذاب‌تر از اصفهان بوده است و اتفاقا به موضوع حفاظت درست از بناهای تاریخی در این شهر اشاره کرد، آن روز را به یاد می آورم که گره بر ابرو فکنده چیزی نگفتم اما تا مدتها با حساسیتی خاص، ناراحت از این برداشت به ظاهر اشتباه گردشگر خارجی بودم.

امروز پس از یک سفر مجدد به شهرهای مختلف کشور، متوجه برداشت اشتباه خود در آن زمان می شوم، اصفهانی که روزی سیاحان آن را نصف جهان نام نهادند، آن قدر در نام و نشان میراثی خود غرق شده است که حفاظت از بناهای تاریخی و معرفی دیگر جاذبه های گردشگری خود به جز نقش جهان و منارجنبان و پل های تارخی خود را از یاد برده است، این در حالی است که دیگر شهرهای کشور در زمینه معرفی جاذبه های ناشناخته خود بسیار پیشتاز تر از اصفهان عمل کرده اند.

چرا تصور می کنیم اگر گنبد مسجد امام و شیخ لطف الله را به اشتباه تعمیر کنیم، اگر مترو را از زیر یک پل تاریخی ۴۰۰ ساله رد کنیم، اگر بافت تاریخی محدوده «کمر زرین» خراب شود، تاریخ اصفهان به شکل معجزه آسایی زنده می ماند، ما فقط به نام نصف جهان زنده ایم گویی، اصفهانی که دیگر حتی زاینده رودی ندارد که بیش از ۴۰۰ بنای تاریخی در مسیر آن یک مسیر گردشگری بگشاید، انگار ما هنوز در رویای نصف جهان بودن اصفهان هستیم و با این خیال راحت چشم بر بسته ایم بر اینکه با این روند دیگر از این استان، یک شهر نیز برای زندگی باقی نمی ماند چه برسد به نیمی از جهان!

46